Podstawową funkcją jedzenia jest zaspokajanie głodu.
Błędem byłoby jednak zawężać jego znaczenie jedynie do kwestii utrzymania funkcji życiowych organizmu. Nie jest również prawdą, że jemy tylko w odpowiedzi na uczucie głodu.

W jakich zatem sytuacjach, pod wpływem  jakich czynników sięgamy po jedzenie jeśli nie po to, aby zaspokoić głód?


Tajemniczym prowodyrem potrzeby penetracji lodówki celem znalezienia czegoś do zjedzenia są... emocje. To one wpływają zarówno na motywację do jedzenia, wybór pokarmu, jak i tempo spożywanego posiłku. Emocje mogą różnić się znakiem (dodatni lub ujemny) oraz intensywnością (duża, średnia, mała) i tym samym powodują różne zachowania żywieniowe. 

EMOCJE A JEDZENIE

Związek między emocjami a jedzeniem nie jest prosty. Doszukując się wzorców czy prawidłowości należy zwrócić uwagę na specyfikę odżywiania się jednostki - czy je w sposób restrykcyjny (ograniczając porcje przyjmowanego pokarmu lub eliminując z jadłospisu określone produkty) czy nierestrykcyjny (nie wprowadza żadnych limitów co do porcji jedzenia lub jego rodzaju). W przypadku emocji negatywnych zauważa się tendencję do częstszego sięgania po pokarm przez osoby odżywiające się w sposób ograniczający. 

Istnieją dwa wyjaśnienia zaistniałej tendencji. Pierwsze mówi o tym, że narzucone sobie restrykcje zostają zdominowane przez emocje. Powodują one skupienie się na działaniach mających na celu rozwiązanie problemu (który wywołał emocje negatywne), ograniczając zasoby pozwalające na utrzymanie diety.

Kolejne wyjaśnienie kładzie nacisk na obciążenie poznawcze pojawiające się pod wpływem emocji. Bodźce afektywne wymagają zaangażowania zasobów poznawczych, znacznie je uszczuplając i zmniejszając w ten sposób możliwość sprawowania kontroli nad ilością przyjmowanego pokarmu.

Sięganie po jedzenie to także sposób na regulowanie negatywnych emocji. Badania pokazują, iż niektóre osoby nie są w stanie odróżnić pobudzenia emocjonalnego od uczucia głodu. Emocje o znaku ujemnym przyczyniają się do spożywania pokarmów wysokoenergetycznych, bogatych w cukry i tłuszcze.

Ale dlaczego jemy pod wpływem negatywnych emocji? W jaki sposób jedzenie miałoby zneutralizowac smutek, strach czy złość?

UCIECZKA, DYSTRAKTOR, A MOŻE PRZYJEMNOŚĆ?

Jedno z wyjaśnień opiera się na machenizmie tzw. ucieczki od negatywnej samoświadomości, czyli poczucia dyskomfortu powodowanego przez negatywne emocje. Taka ucieczka prowadzi do poddania się bieżącej sytuacji, skupienia się na "tu i teraz", zaprzestania monitorowania zgodności zachowania z przyjętym standardem. W konsekwencji ulega się pokusom w postaci jedzenia.

Inną przyczyną jedzenia pod wpływem emocji jest fakt, że jedzenie jest po prostu... przyjemne. Nęci smakiem i zapachem. Wzbudza miłe wspomnienia. Warunkuje to proste połączenie między spożywaniem jedzenia a działaniem układu nagrody. Pod wpływem konsumpcji zwiększa się wydzielanie serotoniny i dopaminy, a aktywacji ulega wewnętrzny układ opioidowy. Procesy te wywołują dobry nastrój i odczucia przyjemności.

Możemy wymienić także tzw. teorię maskowania. Zgodnie z nią jedzenie ma być dystraktorem, odwracać uwagę od emocji negatywnych. Dyskomfort przypisuje się nadmiernemu spożyciu pokarmu, a nie emocjom.

MNIEJ CZY WIĘCEJ

Ważną kwestią w kontekście zachowań żywieniowych jest zakomunikowana już intensywność emocji. Badania dowodzą, iż emocje intensywne (smutek, strach) zmniejszają motywację do jedzenia, czego przyczynę stanowi naturalna reakcja adaptacyjna. Konsumpcja jako proces złożony i energochłonny, mogłaby zakłócić przebieg działań uruchamianych przez emocje - na przykład ucieczki w wyniku strachu.  Natomiast emocje cehcujące się umiarkowanym lub niskim pobudzeniem (np. nuda), powodują zwiększenie ilości przyjmowanego pokarmu. Co ciekawe, zauważa się wzrost sięgania po produkty o dużej gęstości odżywczej - przede wszystkim słodycze, tłuste potrawy, słone przekąski.

PODSUMOWUJĄC

Badania dotyczące związku emocji z zachowaniami żywieniowymi pozwalają ustalić pewne prawidłowości między nimi. Należy jednak pamiętać o zwróceniu uwagi na intensywność emocji oraz sposób odżywiania się, ponieważ różne emocje mogą wpływac na ilość przyjmowanego jedzenia w różny sposób. Związek między jedzeniem a emocjami jest dowodem na wielofunkcyjność zachowań żywieniowych.